Λίγα λόγια για την ειδική διαπαιδαγώγηση
Μέσα από την ειδική διαπαιδαγώγηση, προσπαθώ να αντλήσω και να εισπράξω τη χαρά των παιδιών με δυσκολίες. Στόχος μου δεν είναι η απομάκρυνση ή η «διόρθωση» των δυσκολιών τους. Αυτό είναι κάτι ανέφικτο ούτως ή άλλως. Δουλειά μου είναι, να κάνω αυτές τις δυσκολίες, όσο πιο λειτουργικές γίνεται, για να διευκολύνονται τα παιδιά στην καθημερινότητά τους. Ο στόχος μου όμως, είναι να ενισχύσω τα χαρίσματά τους. Πιστεύω ότι κάθε παιδί, όποια δυσκολία ή αναπηρία κι αν έχει, έχει χαρίσματα. Κι όταν αυτά τα χαρίσματα ενισχυθούν, τα παιδιά αποκτούν σπουδαία αυτοπεποίθηση και μεγάλο κίνητρο για τη διαπαιδαγώγησή τους.
Προσπαθώ να ακούσω τις ανάγκες των παιδιών. Πολλές φορές, επιθυμούμε να διαπαιδαγωγήσουμε ένα παιδί με αναπηρία, με βάσει τις δικές μας ανάγκες. Βασιζόμενοι στο πώς θα θέλαμε, για παράδειγμα, να επικοινωνεί. Στην πραγματικότητα όμως, το παιδί μπορεί να έχει πολύ διαφορετικές ανάγκες και να νιώθει εντάξει με τον τρόπο που το ίδιο έχει κατακτήσει τις επικοινωνιακές του δεξιότητες.
Πώς δουλεύει η ειδική διαπαιδαγώγηση
Έχοντας δουλέψει με πολλά παιδιά στο φάσμα του αυτισμού, με παιδιά με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητα (ΔΕΠ-Υ), παιδιά με αγχώδεις διαταραχές, με νοητική στέρηση, κινητικά προβλήματα και άλλες αναπηρίες, καταλήγω πάντα στο συμπέρασμα, ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να βοηθήσω τα παιδιά, είναι να δω τον κόσμο με τα δικά τους μάτια. Να αντιμετωπίσω τον κόσμο, όπως τον βλέπουν εκείνα μέσα από την αναπηρία τους, και όχι όπως τον βλέπω εγώ.
Δε γίνεται και δε στοχεύω στο να κάνω κάποιο παιδί όπως ενδεχομένως τα υπόλοιπα, νευροτυπικά παιδιά της ηλικίας του. Σέβομαι, εκτιμώ, θαυμάζω και θέλω να διατηρήσω και να ενισχύσω αυτή την ιδιαιτερότητά του. Πάνω σε αυτή την ιδιαιτερότητα χτίζονται όλα τα προγράμματα παρέμβασης. Μέσα σε αυτή την ιδιαιτερότητα βρίσκονται και ενισχύονται όλα τα χαρίσματα και οι δεξιότητες του παιδιού.
Τι περιλαμβάνει η ειδική διαπαιδαγώγηση
Η βάση των παρεμβάσεών μου, είναι η ενίσχυση και όχι η τιμωρία. Το κάθε παιδί που αναλαμβάνω, έχει εξατομικευμένο θεραπευτικό πρόγραμμα, προσαρμοσμένο στις ανάγκες και την προσωπικότητά του. Οι παρεμβάσεις αφορούν πρωτίστως κοινωνικές και επικοινωνιακές δεξιότητες. Το παιδί μαθαίνει τρόπους επικοινωνίας, είτε λεκτικής, είτε με άλλα μέσα (συνήθως οπτικοποιημένα). Ενδεικτικά, χρησιμοποιούνται οπτικοποιημένα βιβλία επικοινωνίας (PECS), κάρτες συναισθημάτων και εντολών, και οπτικοποιημένο καθημερινό πρόγραμμα (TEACCH). Το PECS είναι βιβλίο επικοινωνίας, το οποίο περιέχει οπτικοποιημένες έννοιες και λέξεις. Το παιδί με αυτό τον τρόπο, μπορεί να δημιουργήσει την πρόταση που θέλει, προκειμένου να επικοινωνήσει με κάποιον. Στο TEACCH, οπτικοποιείται το πρόγραμμα του παιδιού, ώστε να μειώνεται η ένταση και το άγχος. Έτσι αποκτά μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και έλεγχο. Όλα τα προγράμματα και οι μέθοδοι που χρησιμοποιώ, εκπαιδεύονται και στους γονείς, προκειμένου να εφαρμόζονται και στο σπίτι.
Οι κοινωνικές δεξιότητες, αφορούν δεξιότητες υπομονής, τήρησης της σειράς και των ορίων και εφαρμόζονται μέσα από ποικίλες ψυχοπαιδαγωγικές δραστηριότητες και παιχνίδια προσομοίωσης. Παράλληλα, την κοινωνικότητα των παιδιών, ενισχύω μέσα από ομαδικά εκπαιδευτικά προγράμματα. Τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να αλληλοεπιδράσουν, να συνεργαστούν και να εκφράσουν την επικοινωνιακή παλέτα τους σε ένα ασφαλές πλαίσιο.
Τέλος, η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, για μένα, είναι ίσως η πιο απαραίτητη θεραπευτική παρέμβαση. Το παιδί, ανεξαιρέτως δυσκολίας ή αναπηρίας, οφείλει να γνωρίσει το σώμα του και να το προφυλάσσει. Χρειάζεται να μάθει ποια σημεία του σώματός του δεν επιτρέπεται να αγγίζουν άλλοι. Ποιες λειτουργίες και δυνατότητες έχει το σώμα του. Καθώς και ποια σημεία επιτρέπεται να αγγίζει το παιδί, μόνο όταν βρίσκεται απομονωμένο στον προσωπικό του χώρο.
Είναι πολύ σημαντικό, οι παρεμβάσεις που εφαρμόζω στις συνεδρίες των παιδιών, να είναι πράγματι βοηθητικές και εφαρμόσιμες και εκτός του θεραπευτικού πλαισίου. Για το λόγο αυτό, εφόσον έχουν κατακτηθεί κάποιες επιθυμητές δεξιότητες και έχει δημιουργηθεί μία ασφαλής σχέση ανάμεσα σε εμένα και το παιδί, επιλέγω να οργανώσω εξωτερικά προγράμματα, ώστε το παιδί να εφαρμόσει τις δεξιότητες σε πιο πραγματικές συνθήκες. Μία παραγγελία που το παιδί μπορεί να δώσει, η ανταλλαγή χρημάτων στο περίπτερο, η γνωριμία με ένα καινούριο πρόσωπο στο δρόμο, είναι σημαντικές ευκαιρίες, τις οποίες προσπαθώ να προσφέρω στα παιδιά.
Σε περιπτώσεις όπου κρίνονται απαραίτητες και άλλες θεραπευτικές παρεμβάσεις, παραπέμπω το παιδί σε εξειδικευμένους λογοθεραπευτές και εργοθεραπευτές, με τους οποίους συνεργάζομαι.